Digitale geletterdheid in het Maakkompas

Analyse

Als je de kerndoelen leest, vallen een aantal dingen op.In tegenstelling tot de vorige doelen die alleen een inspanningsverplichting vroegen, zijn deze doelen heel concreet en meetbaar.

• Praktische kennis en vaardigheden (A) zijn precies dat: software kunnen gebruiken, bronnen kunnen zoeken en beoordelen, een computer die uitvalt weer aanzetten.
• Ontwerpen en maken (B) gaat over kunnen programmeren en het maken van een digitaal product.
• Wisselwerking tussen digitale technologie, digitale media, de mens en samenleving (C) is vooral evalueren, verkennen en reflecteren. 

De SLO-kerndoelen lijken grotendeels te gaan over het kind als gebruiker van technologie. Als consument die reageert. De doelen zijn een dam tegen het digitale geweld dat ons omringt. Als we dit allemaal goed kunnen (weerstaan) staan we stevig. SLO maakt kritische gebruikers die hands-on ervaring hebben en goed kunnen denken. Dat is heel belangrijk. Wij willen dat vergroten naar kritische makers.

Visie

Het maakonderwijs heeft maar een kleine plek in de doelen: je zou het kunnen herkennen in B. ontwerpen en maken. Maar daar voegen wij wat aan toe. Maken heeft als kenmerk dat het speels en eigen is. Bovendien speelt maken zich niet alleen in het digitale domein af: maken kan van alle materialen. Tenslotte is maken een sociaal proces waarbij interactie van groot belang is. Als Maakplaats vinden we de eigenheid van de kinderen heel belangrijk. Bij ons leren kinderen hun creatieve stem te vinden en gebruiken; dat is een persoonlijk proces. Als we met die blik naar de kerndoelen kijken zien we heel duidelijk onze rol:

• Ervaren is leren: als je jouw eigen verhaal leert vertellen, is je kennis breder en meer verankerd dan in een korte doe-het-zo les.
• In ons aanbod moet het auteurschap van het kind meer centraal staan: kritische makers worden vanzelf ook kritische gebruikers.
• Digitale geletterdheid bestaat alleen in context: in relatie tot schoolvakken, burgerschap of contexten als de buurt of stad. 

Maakonderwijs is een gereedschap om zowel persoonlijke- als inhoudelijke-, als digitale geletterdheidsdoelen te halen: het Zwitsers zakmes! En dat doen we met ons Maakkompas.

Uitwerking

We beginnen de workshop met een duik in de filmgeschiedenis. Judith van NEMO vertelt ons alles over de kunst van het verhalen vertellen en hoe er al vanaf zeventiende eeuw wordt gezocht naar manieren om beelden te laten bewegen. Via de toverlantaarn, de thaumatroop, de fenakistiscoop en de zoötroop (een exemplaar is te zien in NEMO!) komen we uit bij animatiefilms en stop-motion. Door heel veel losse foto’s achter elkaar te nemen waarin steeds iets verandert, creëer je de illusie van beweging. Met een tafel vol creatieve materialen, een tablet en de app Stop Motion Studio gaan de vandaag aanwezige senioren aan de slag om ook zo’n stop-motionvideo te maken. 

Verhalen vertellen door beweging

Het Maakkompas van de Maakplaats is een instrument waarmee we ons aanbod ontwerpen. In het Maakkompas maken we ruimte voor verschillen tussen kinderen door ze op verschillende manieren te inspireren, en binnen een structuur vrij te laten hun eigen proces te kiezen. De coaches geven instructie, begeleiden en inspireren.

We zoeken actief naar die fijne buzz in een werkplaats met makende mensen. In zo’n omgeving kun je samenwerken en -denken, maar ook even alleen met je project bezig zijn. Je bepaalt zelf wat je maakt en wat je nodig hebt. Dat is voor creatief denken en welzijn heel belangrijk. Werken met het Maakkompas vraagt dan ook oplettende begeleiders die oog hebben voor de doelen van de kinderen zelf. Dat alles overigens wel binnen lesdoel en thema. Vrijheid binnen een kader of structuur. Het Maakkompas is heel geschikt om de samenhang te veroorzaken tussen de kerndoelen digitale geletterdheid en de grote context. Als we ons Maakkompas gebruiken voor het ontwerpen van lessen en activiteiten zien we veel mogelijkheden de kerndoelen organisch te gebruiken. 

• De context moet breed zijn: gekoppeld aan schoolvakken en maatschappelijke onderwerpen, zo ontstaat ruimte voor leerlingen om diverse producten te maken.
• De inspiratie kan worden uitgebreid met voorbeelden die passen bij DG-kerndoel 6 en 7.
• Bij maken kan uit de DG-doelen 1 - 7 worden geput.
• Bij bekijken kan worden teruggegrepen naar doelen rond het product (6 en 7) en de betekenis (8 en 9). 

Zo wordt het Maakkompas een drager van DG-doelen in een brede context en gaan kinderen creatieve producten maken, terwijl ze ook de doelen afvinken. 

Vrolijk

Een belangrijk kenmerk van onze maakactiviteiten is dat er gelachen mag worden. We zijn serieus, maar hoeven niet de problemen in de wereld op te lossen. Kinderen maken werk voor zichzelf. Een uitdaging in het domein Digitale Geletterdheid is dat er traditiegetrouw veel aandacht is voor gevaar en narigheid. Wij denken dat humor ons hierin kan helpen. Madelijn Strick (universitair hoofddocent UU en auteur van Humor is een van de vier pijlers onder het universum): ‘Humor is onze favoriete emotie, het maakt iets aantrekkelijk, is een coping strategie en zorgt voor distancing’. Wij willen digitale geletterdheid aan de kinderen aanbieden in een positieve, creatieve, energieke context. Onderwerpen zijn serieus, maar het creatieve werk mag vreemd en extreem zijn. Zo worden kinderen auteurs, en bepalen daarmee zelf de koers in de (digitale) wereld.

Denk mee!

We gaan dit de komende tijd in Amsterdam beproeven. Wil je met je Amsterdamse school meedoen? Of ben je een bibliotheek of school buiten de regio Amsterdam en wil je meedoen? Stuur ons een mail: maakplaats@oba.nl.