Ontmoeting met Robert Schumann

Ageeth Scherphuis, Ageeth Scherphuis

Ontmoeting met Robert Schumann Luister en leer hoe grote klassieke componisten hun belangrijke werken hebben gemaakt en hoe hun levenspad daarop van invloed was. Stemkunstenaars als Ageeth Scherphuis, Kees Brusse en Ank van der Moer plaatsen de muziek in hun tijd en de samenleving van toen, rijkelijk geïllustreerd met muziekfragmenten. De tien delen van deze serie zijn gewijd aan Robert Schumann, Franz Liszt, Joseph Haydn, Guiseppe Verdi, Antonio Vivaldi, Johannes Brahms en Wolfgang Amadeus Mozart. Drie afzonderlijke delen bestrijken het wezen van muziek, de opera en de geschiedenis van de sonate. De serie stamt uit de jaren zestig en is bedoeld voor de jeugd van toen, maar verleidt in de 21-ste eeuw het oor van jong en oud. Robert Schumann Robert Schumann (1810–1856) was een toonaangevende figuur van de muzikale romantiek. Als componist, pianist, dirigent en criticus liet hij een omvangrijk en vernieuwend oeuvre na, maar zijn leven werd ook getekend door persoonlijke tragedies, psychische problemen en een intens huwelijk met Clara Wieck, zelf een belangrijke pianiste en componiste. Jeugd en opleiding Schumann werd geboren in het Duitse Zwickau als zoon van een boekhandelaar en uitgever. Zijn vader wakkerde zijn literaire en muzikale belangstelling aan, waardoor Robert al jong poëtische en muzikale aspiraties ontwikkelde. Op zevenjarige leeftijd kreeg hij pianoles en al op twaalfjarige leeftijd schreef hij zijn eerste composities. De vroege dood van zijn zuster Emilie en zijn vader beïnvloedden hem sterk. Volgens de wens van zijn moeder studeerde hij rechten in Leipzig en Heidelberg, maar een optreden van de virtuoos Paganini deed hem besluiten zich geheel aan de muziek te wijden. Bij Friedrich Wieck in Leipzig kreeg hij pianoles, maar door een blessure aan zijn hand moest hij zijn hoop op een carrière als virtuoos opgeven. Hij legde zich vervolgens toe op componeren en muziektheorie. Schrijver en criticus Behalve als componist werd Schumann bekend als schrijver. In 1834 richtte hij met Clara Wieck en anderen het tijdschrift Neue Zeitschrift für Musik op. Dit tijdschrift groeide uit tot hét platform van progressieve muziek en fungeerde als zijn podium om vernieuwende kunstenaars, waaronder componisten als Chopin en Brahms, te verdedigen en het conservatisme in de muziek aan te vallen. Onder pseudoniemen schiep hij alter ego’s zoals ‘Eusebius’ en ‘Florestan’, die elk een facet van zijn persoonlijkheid vertegenwoordigden, en hij riep zijn ‘Davidsbündler’ ten tonele als symbolische strijders tegen de bekrompen smaak. Huwelijk met Clara Wieck In de jaren 1830 ontwikkelde zich zijn liefde voor Clara Wieck, dochter van zijn leraar. Na een moeizame strijd met Clara’s vader, die het huwelijk probeerde te verhinderen, kon het paar in 1840 trouwen. Dit jaar markeerde ook Schumanns creatieve bloeiperiode: hij componeerde maar liefst 138 liederen, waaronder Dichterliebe, Liederkreis Op. 39 en Frauenliebe und -leben. Clara onderhield haar concertpraktijk en droeg niet alleen financieel bij, maar ook inhoudelijk door Roberts muziek internationaal voor het voetlicht te brengen. Het huwelijk was zowel artistiek vruchtbaar als persoonlijk stormachtig. Hoogtepunten in zijn oeuvre Na zijn huwelijk verbreedde Schumann zijn stilistische horizon. In 1841 ontstond zijn eerste symfonie, de Frühlingssinfonie, die onder leiding van Mendelssohn triomfantelijk werd uitgevoerd. Het jaar 1842 bracht zijn kamermuziek tot stand, waaronder drie strijkkwartetten. Met het oratorium Das Paradies und die Peri (1843) oogstte hij eveneens veel succes. Schumann componeerde in totaal honderden liederen, pianowerken, symfonieën, kamermuziek, koormuziek en een opera (Genoveva). Hoewel aanvankelijk vooral pianomuziek centraal stond, ging hij zich steeds meer bezighouden met orkest- en vocale werken. Zijn stijl kenmerkt zich door poëtische lading, intieme expressie en vaak experimentele structuur. Dresden en Düsseldorf In 1844 verhuisde het echtpaar naar Dresden. Tijdens het revolutiejaar 1848 componeerde hij enkele van zijn meest ambitieuze werken, waaronder muziek bij Byrons Manfred en scènes uit Goethes Faust. Toch voelde hij zich ook geïsoleerd door de conservatieve stedelijke smaak. In 1850 accepteerde hij het ambt van stedelijk muziekdirecteur in Düsseldorf. Aanvankelijk succesvol, liep dit uit op een fiasco wegens zijn gebrek aan sociale en leidinggevende vaardigheden. Zijn ambities en stilte tegenover het orkest werden hem fataal; in 1853 werd hem feitelijk het ontslag aangezegd. Psychische aftakeling en laatste jaren Schumann kampte zijn hele leven met depressieve perioden en hallucinaties. In 1854, tijdens het carnaval in Düsseldorf, sprong hij in de Rijn in een poging tot zelfdoding, maar werd gered. Kort daarop werd hij ontoerekeningsvatbaar verklaard en in een psychiatrische inrichting in Endenich geplaatst. Daar verbleef hij geïsoleerd van zijn gezin en vrienden. Clara bezocht hem pas twee dagen voor zijn dood in 1856. Hij overleed 46 jaar oud. Nalatenschap Robert Schumann geldt als een sleutelfiguur van de Duitse romantiek. Zijn oeuvre omvat zowel intieme liederencycli en fantasierijke pianowerken als grootschalige symfonieën en koormuziek. Hij combineerde poëzie en muziek op unieke wijze en verkende intense gevoelswerelden. Zijn werk beïnvloedde talloze componisten, waaronder Brahms, en zijn vernieuwingen blijven van grote betekenis in de westerse muziekgeschiedenis. Bron: Flaptekst, uitgeversinformatie